”ไม้กวาด”ไทย Made from Laos

เส้นทางหมายเลข 2 จากเมืองปากแบ่งไปยังเมืองไชยระยะทางเกือบ 100 กิโลเมตร เป็นเส้นทางที่เลาะคู่ขนานไปกับแม่น้ำแบ่ง

ถนนสายนี้วิ่งผ่านชุมชนใหญ่น้อยหลายแห่ง ชุมชนแต่ละแห่งเป็นของชนเผ่า หรือชาติพันธุ์ต่างๆ ตั้งแต่ม้ง ขมุ ไทดำ ไทลื้อ รวมถึงชุมชนที่เป็นคนลาวลุ่มที่ขึ้นมาปักหลักหากินอยู่ทางภาคเหนือของประเทศ

มีชุมชนใหญ่ระดับเมือง 2 เมืองด้วยกัน คือที่เมืองฮุ่น และเมืองแบ่ง

เมืองแบ่ง ชุมชนของชาวไทลื้อ

ที่เมืองแบ่ง ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าเมืองฮุ่น ผมได้พบกับข้อมูลที่น่าสนใจเรื่องหนึ่ง

เป็นเรื่องของไม้กวาดครับ...

คนที่เคยขับรถขึ้นเหนือ ผ่านทางจังหวัดพิษณุโลก อุตรดิถต์ แพร่ ที่สามารถแยกไปเชียงใหม่ เชียงราย และน่านได้ที่แยกเด่นชัย มักพบเห็นแผงขายไม้กวาดเรียงรายอยู่ตามริมทาง ตั้งแต่ออกจากตัวเมืองอุตรดิถต์จนมาถึงแยกเด่นชัย

เรียกว่าน่าน พะเยา อุตรดิถต์ แพร่ รวมถึงบางอำเภอในจังหวัดลำปาง เป็นแหล่งผลิตไม้กวาดที่สำคัญของไทย

ก่อนที่ผมจะได้พบกับข้อมูลใหม่ที่เมืองแบ่ง ผมเข้าใจมาตลอดว่า ไม้กวาดเหล่านี้ทำในประเทศไทยทั้งหมด

ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ยังไม่ถูกต้องนัก

ผมเพิ่งมาทราบข้อเท็จจริง ก็ตอนเดินทางเข้าลาวผ่านทางเมืองแบ่งนี่เอง ว่าวัตถุดิบสำคัญของไม้กวาด คือส่วนที่เป็นขนแปรงสำหรับกวาด ซึ่งทำมาจากดอกของต้นก๋งนั้น

ส่วนหนึ่ง ซึ่งเป็นส่วนใหญ่ด้วย นำเข้ามาจากลาว ซึ่งแหล่งผลิตก็อยู่ตามเมืองต่างๆ ในแขวงไชยะบุรี และอุดมไชยนี่เอง

เมืองแบ่งเป็นเมืองหนึ่งที่ใช้เป็นศูนย์กลางซื้อขายดอกต้นก๋ง

ดอกต้นก๋ง ซึ่งส่วนหนึ่งกำลังถูกตากแห้ง และอีกส่วนหนึ่งถูกมัดรวมกันแล้ว ที่เมืองแบ่ง

ดอกก๋งซึ่งถูกตากไว้ในลานเดียวกันกับข้าวโพด หน้าตลาดกลางของหมู่บ้าน

ต้นก๋งเป็นหญ้าชนิดหนึ่ง อยู่ในวงศ์ Gramineae ชื่อสามัญเรียกว่า Bamboo grass ส่วนชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Thysanoleana maxima Kuntze

ในประเทศไทย ต้นก๋งมีชื่อเรียกหลายอย่างตามพื้นที่ต่างๆที่พบ เช่น ก๋ง หรือตองกงในภาคเหนือ เค้ยหลาที่แม่ฮ่องสอน เลาแล้งที่สุโขทัย หญ้ากาบไผ่ใหญ่ที่เลย หญ้าไม้กวาด หรือหญ้ายูงที่ยะลา

ลักษณะของต้นก๋ง มีลำต้นตรงคล้ายต้นไผ่ ใบเป็นรูปขอบขนาน มักจะออกดอกในช่วงหน้าแล้ง โดยออกเป็นช่อยาวขนาดใหญ่ที่ปลายยอด บางช่อยาวได้ถึงครึ่งเมตร

ดอกของต้นก๋งนี่เอง ที่ถูกนำมาทำเป็นส่วนแปรงของไม้กวาด โดยต้องตัดดอกจากก้านดอก แล้วนำดอกที่ตัดแล้วมาตากแห้ง ทุบเม็ดออกจากก้านดอก เมื่อแห้งแล้วนำมามัดขึ้นเป็นรูปไม้กวาดติดกับส่วนที่เป็นด้าม จากนั้นถักขอบด้วยพลาสติกเพื่อไม่ให้ดอกก๋งหลุดง่ายเวลาใช้งาน

วันที่ไปถึงนั้นยังอยูในช่วงฤดูหนาว ชาวบ้านเมืองแบ่งบางส่วนจึงออกมานั่งตากแดดยามเช้า

ความจริง ตั้งแต่เริ่มเดินทางออกจากน่าน โดยเฉพาะทางช่วงขึ้นเขาสูง ก่อนจะถึงด่านห้วยโก๋น ผมพบเห็นชาวบ้านเดินแบกมัดดอกต้นก๋งสวนทางไปเป็นระยะ ตอนนั้นก็ไม่คิดอะไรมาก เพราะคิดว่าเป็นอาชีพเสริมอีกอย่างหนึ่งของชาวบ้าน นอกเหนือจากการทำพืชไร่

จนเริ่มเข้ามาในเขตลาว เริ่มสังเกตุเห็นว่า ปริมาณชาวบ้านที่เดินแบกมัดดอกต้นก๋งที่พบตามรายทางนั้น มีจำนวนมากกว่าที่พบตอนอยู่ในเขตประเทศไทย

อาจเป็นเพราะว่าในระยะหลัง ความต้องการใช้ไม้กวาดใสไทยอาจจะเพิ่มสูงขึ้น หรือปริมาณต้นก๋งในไทยอาจมีจำนวนลดน้อยลงก็ไม่ทราบได้ ทำให้ชุมชนที่ผลิตไม้กวาดในไทย ตามจังหวัดต่างๆในแถบภาคเหนือ จำเป็นต้องออกมาหาซื้อดอกต้นก๋งถึงในลาว

ชาวบ้านตามชุมชนต่างๆในลาวจึงมีอาชีพเสริมเพิ่มขึ้น ด้วยการตัดดอกก๋งมาตากแห้ง แล้วมัดขายเป็นกิโลกรัมแก่ชุมชนผู้ผลิตไม้กวาด

และไม่ใช่เฉพาะประเทศไทยแห่งเดียวนะครับที่เป็นมาซื้อดอกต้นก๋งจากที่นี่

มีผู้ผลิตไม้กวาดจากจีน ก็มาอาศัยดอกต้นก๋งของลาว เป็นวัตถุดิบในการผลิตไม้กวาดด้วยเหมือนกัน !!!

ดอกก๋งที่ถูกวางเรียงไว้รอมัด ชั่งกิโล ก่อนลำเลียงขึ้นรถ

รถที่มารับซื้อดอกต้นก๋ง จากการสอบถาม รถคันนี้มาจากจีน

จากที่ได้เดินไปสอบถามราคากับร้านที่เป็นผู้รวบรวมและขายดอกต้นก๋ง ราคาดอกต้นก๋งจากไทยจะสูงกว่าจีน เพราะไทยซื้อดอกก๋งแบบเอาเฉพาะดอก จึงต้องตัดก้านดอกให้สั้น ราคาตกอยู่ประมาณกิโลกรัมละ 40 บาท

ส่วนผู้ซื้อจากจีนนิยมซื้อดอกต้นก๋งรวมทั้งก้าน คือทิ้งก้านยาวๆเอาไว้ก่อนมัดรวมกัน ราคาจึงต่ำกว่า ตกกิโลกรัมละ 30 บาท

เป็นราคาที่ผมได้สอบถามมาเมื่อต้นปี 2553

คิดไม่ถึงจริงๆครับว่า ของใช้ประจำและใกล้ตัวภายในบ้าน เป็นสินค้า Import กับเขาเหมือนกัน